Tarihin Karanlık Sayfaları: Jasenovac Kaçışının 80. Yılı
80 yıl önce, Jasenovac kampındaki yaklaşık 600 mahkum, ölümle yüz yüze geldikleri ortamdan kaçmak için topluca bir girişimde bulundu. Ancak yalnızca 92 kişi bu girişimden sağ kurtulabildi. Bugün Zagreb’in yaklaşık 100 kilometre güneybatısında yer alan kamp alanında düzenlenen törende, o günleri anmak ve kurbanların anısını yaşatmak amacıyla çiçekler ve çelenkler bırakıldı, mumlar yakıldı ve sembolik bir yürüyüş gerçekleştirildi.
Tanıklıklar: Hayatta Kalanların Hafızasında Silinmeyen İzler
O dönemin canlı tanıklarından biri olan Slavko Milanovic, tören sırasında yaptığı açıklamada, henüz çocukken annesi, teyzesi ve kız kardeşiyle birlikte kampa getirildiğini ve burada yaşadığı trajediyi hâlâ unutamadığını dile getirdi. Milanovic, kamp görevlilerinin çocukları annelerinden ayırmaya çalıştığı anları şöyle anlattı:
"Annem bunu fark edince beni ve kız kardeşimi üzerimizdeki bezlerle örttü. Kız kardeşim çok zayıftı, annemin kollarında hayatını kaybetti."
Resmi Veriler ile Tarihî Anlatılar Arasındaki Farklılıklar
Hırvatistan’daki Jasenovac Anma Merkezi verilerine göre, kampta 83.000’den fazla kişi hayatını kaybetti. Ancak Sırp yetkililer, gerçek sayının yüz binleri aştığını ve bu trajedinin boyutlarının hâlâ tam anlamıyla belgelenmediğini öne sürüyor. Bu durum, anma törenlerinin siyasi ve tarihî boyutunu da gündeme taşıyor.
Törende Birlik Mesajı: Geçmişten Ders Alınmalı
Törene katılan Hırvatistan Başbakanı Andrej Plenkovic, yaptığı konuşmada şu ifadeleri kullandı:
"Bu tür suçlar asla unutulmamalı ve daha da önemlisi, bir daha yaşanmamalı."
Plenkovic’in hükümeti, geçmişte ülkede yeniden filizlenen Nazi sempatizanlığına karşı yeterince sert tutum almamakla suçlanmıştı. Bu nedenle Sırp ve Yahudi topluluklar uzun yıllar resmi anma törenlerine katılmamıştı. Ancak bu yılki törende farklı bir tablo ortaya çıktı.
Hırvatistan’daki Yahudi belediyeler birliğinin başkanı Ognjen Kraus, törende yaptığı açıklamada şu sözleri kullandı:
"Uzun bir aradan sonra, anma töreni gerçekten olması gerektiği gibiydi."
Tarihî Arka Plan: Jasenovac ve Yugoslavya'nın Mirası
Bugünkü Hırvatistan, İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin bir parçasıydı. Savaşta Almanya'nın desteğiyle kurulan faşist Ustaşa rejimi, Jasenovac başta olmak üzere birçok kampta sistematik katliamlar gerçekleştirdi. Yugoslavya’nın 1990’larda dağılmasıyla oluşan yeni devletler arasında geçmişle hesaplaşma süreci hâlâ devam ediyor.
