ABD ile İran arasındaki nükleer görüşmelerin yeni turunun İtalya’nın başkenti Roma’da gerçekleşeceği açıklandı. Taraflar arasında müzakere yeri konusunda yaşanan kısa süreli belirsizlik, sonrasında Umman’ın arabuluculuğu ile çözüldü. Daha önce de iki ülke arasındaki temaslara ev sahipliği yapan Umman, bu kez müzakereleri organize eden taraf olarak devreye girdi.
ABD Başkanı Donald Trump’ın, İran ile uzlaşma sağlanamaması durumunda nükleer programı hedef alan askeri müdahaleler gerçekleştirebileceğini defalarca vurgulaması, görüşmeler öncesi uluslararası kamuoyunda endişeye neden oldu.
Nükleer Programda Tehlikeli Eşik Aşılıyor
İranlı yetkililerin, yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stoklarının tehlikeli seviyelere ulaştığı yönündeki açıklamaları, olası bir silahlanma yarışını yeniden gündeme taşıyor. 2018 yılında ABD'nin nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesiyle, İran tüm sınırlamalardan vazgeçmiş ve uranyum zenginleştirme oranını silah üretimine yaklaşacak şekilde artırmıştı.
Zarif İstifa Etti, İsmaili Göreve Geldi
Görüşmelerin hemen öncesinde İran siyasetinde dikkat çeken bir gelişme yaşandı. İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, eski dışişleri bakanı ve baş müzakereci Muhammed Cevad Zarif’in istifasını onayladı. Zarif’in görevden ayrılmasında, müzakerelerde Batı'ya fazlaca taviz verdiği yönündeki eleştirilerin etkili olduğu belirtiliyor.
Yerine atanan 59 yaşındaki Muhsin İsmaili, hukuki geçmişi ve ılımlı siyasi yaklaşımıyla tanınıyor. İran’ın siyasal sisteminde birden fazla cumhurbaşkanı yardımcısı görev yapabiliyor; İsmaili, stratejik işlerden sorumlu yardımcılık görevine getirildi.
Witkoff’tan “Trump Anlaşması” Vurgusu
ABD’nin Ortadoğu özel elçisi Steve Witkoff, İran'la yeni bir anlaşma sağlanması için yalnızca “Trump tarzı” bir anlaşmanın mümkün olabileceğini belirtti. Witkoff’un bu açıklamaları, İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi’nin sert tepkisini çekti.
Arakçi, zenginleştirme hakkının pazarlık konusu yapılamayacağını vurgularken, güven oluşturma sürecine açık olduklarını ifade etti. Ayrıca ABD’yi çelişkili tutumlar sergilemekle suçladı. Sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı açıklamada Witkoff, İran'ın nükleer zenginleştirme faaliyetlerini tamamen durdurması gerektiğini savundu.
IAEA Başkanı Tahran'da
Birleşmiş Milletler Nükleer Denetleme Kurumu (International Atomic Energy Agency - IAEA) Başkanı Rafael Grossi, görüşmeler öncesinde İran’daki yetkililerle istişarelerde bulunmak üzere Tahran’a gitti. Grossi’nin temaslarının, müzakerelerdeki teknik zemini hazırlamayı amaçladığı belirtiliyor.
2015 Anlaşmasının Ardındaki Arka Plan
Kapsamlı Ortak Eylem Planı (Joint Comprehensive Plan of Action - JCPOA), 2015 yılında İran ile dünya güçleri arasında imzalanmış ve İran’ın nükleer faaliyetlerini sınırlaması karşılığında yaptırımların hafifletilmesi öngörülmüştü. Ancak bu anlaşma, Donald Trump'ın ABD'yi 2018'de anlaşmadan çekmesiyle geçerliliğini yitirdi. O tarihten bu yana taraflar arasında nükleer program konusunda ciddi gerginlikler yaşanıyor.
